Hoger beroep in strafzaken: best ingewikkeld

Wie het niet eens is met een uitspraak van de strafrechter, heeft in vrijwel alle gevallen het recht om hoger beroep in te stellen (ook wel ‘appelleren’ genoemd). Een hogere rechter, meestal het Gerechtshof, zal dan de zaak opnieuw beoordelen. Overigens kan dit ook leiden tot een hogere straf (appelleren is riskeren is een bekend gezegde onder advocaten), maar daar moeten we misschien maar eens een andere blog aan weiden. Nu ga ik het hebben over het instellen van het hoger beroep en de daarvoor geldende termijnen.

De wet lijkt heel duidelijk: het hoger beroep moet binnen 14 dagen worden ingesteld. Maar de praktijk is toch nog best ingewikkeld:

Verstek
Wanneer de verdachte niet verschijnt en de wettelijke regels voor het ‘betekenen’ (uitreiken) van de dagvaarding wel zijn nageleefd, kan de rechter de zaak ‘bij verstek’ behandelen. Dit houdt in dat de rechter de zaak toch gewoon behandelt en uitspraak doet, dus zonder dat u er bij bent en zonder dat u verweer kunt voeren.

De manier waarop de dagvaarding aan u is uitgereikt, maakt wel verschil voor de start van de beroepstermijn.

De dagvaarding is aan u persoonlijk uitgereikt, maar u bent niet op de zitting verschenen
Als de dagvaarding aan u persoonlijk is uitgereikt, gaat de termijn voor het instellen van hoger beroep lopen vanaf het moment van de uitspraak. Dit geldt dus ook als u niet op de zitting aanwezig was en de zaak bij verstek wordt behandeld. Er wordt dan van uit gegaan dat u op de hoogte was van de zitting en dus ook op de hoogte had kunnen zijn van de uitspraak.

Als de dagvaarding niet aan u persoonlijk is uitgereikt, maar wel uit andere omstandigheden blijkt dat u wist van de zittingsdatum (bv doordat u dit tegenover de politie hebt verklaard), geldt dezelfde regel.

De dagvaarding is niet aan u persoonlijk uitgereikt en u bent niet op de zitting verschenen
Als de dagvaarding niet aan u persoonlijk is uitgereikt, maar de wet wel is nageleefd, kan de zaak zoals gezegd bij verstek worden afgehandeld. In sommige gevallen kan toezending per post van de dagvaarding of zelfs uitreiking aan het OM (wanneer iemand GBA-adres heeft in Nederland) gelden als een rechtsgeldige betekening. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat de verdachte ook echt op de hoogte raakt van de zitting.

Daarom gaat in deze gevallen de termijn van het instellen van hoger beroep pas lopen op het moment dat u een brief wordt toegestuurd, waarin de uitspraak aan u wordt meegedeeld. Dit gebeurt vaak (veel) later dan de datum waarop de uitspraak is gedaan.

U bent op de zitting verschenen
Verschijnt u wel op de zitting, dan maakt het niet meer uit of de regels voor het betekenen van de dagvaarding zijn nageleefd. In dat geval start de termijn voor het instellen van hoger beroep direct na de uitspraak.

Instellen beroep
Het instellen van hoger beroep moet gebeuren door het laten opmaken van een zogenaamde akte. De centrale balie van de Rechtbank maakt zo’n akte op. U kunt dus zelf naar de balie gaan om hoger beroep in te stellen. Dit kan alleen bij de Rechtbank waar de uitspraak is gedaan.

U kunt ook een advocaat vragen om hoger beroep voor u in te stellen. De advocaat kan zelf naar de centrale balie gaan, maar dat is soms niet uitvoerbaar, bijvoorbeeld doordat de balie gesloten is in verband met de coronamaatregelen of omdat de Rechtbank aan de andere kant van het land is. Het is eigenlijk ook niet nodig, want de advocaat kan een medewerker van de Rechtbank schriftelijk machtigen om het beroep in te stellen. Zo’n machtiging steekt vrij nauw; in de wet is precies omschreven wat er in moet staan.

Als u niet zelf naar de centrale balie gaat en ook geen advocaat machtigt om voor u beroep in te stellen, kan er van alles misgaan. Stel u ontvangt het vonnis en reageert hier op door een brief te sturen aan de Officier van Justitie. Dat is helemaal niet zo’n gek idee, want u krijgt het vonnis ook van de Officier van Justitie. Uw brief zou opgevat kunnen worden als een machtiging tot het instellen van hoger beroep, maar dat hangt wel af van de inhoud van de brief. Staat daar bijvoorbeeld alleen maar iets in als “ik heb een hele hoge boete gekregen en dit kan ik niet betalen, dus dat ga ik ook niet doen”, eventueel gecombineerd met een paar verwensingen, dan is niet duidelijk of u hoger beroep wil instellen. De Officier van Justitie zal uw brief dan ook waarschijnlijk niet doorsturen naar de centrale balie van de Rechtbank. En dan wordt er dus geen akte opgemaakt en dus geen hoger beroep ingesteld.

Daarnaast bestaat er een risico dat zo’n brief gaat ‘zwerven’ en te laat op de juiste plek terecht komt. Als in de tussentijd de termijn van 14 dagen verstrijkt, is het beroep dus te laat ingesteld.

Bovendien: de kans is groot dat zo’n door uzelf opgestelde brief/machtiging niet aan alle wettelijke vereisten voldoet. Dit kan nog wel gerepareerd worden, maar alleen door op zitting in hoger beroep te verschijnen en dit te herstellen. Zo niet: dan wordt het beroep niet ontvankelijk verklaard. Dit houdt in dat de zaak niet behandeld wordt door de beroepsrechter. Gevolg daarvan is dat de uitspraak van de eerste rechter definitief wordt. En daar was u het nu juist niet mee eens.

Alle reden dus om zo snel mogelijk nadat u op de hoogte raakt van de uitspraak, een advocaat in te schakelen. Wij kunnen het hoger beroep voor u instellen en samen met u naar de zitting gaan.

Karen Kort

Advocaat