mr. Karen Kort op Lesbos

Another day at the office: mr. Karen Kort op Lesbos

In februari 2018 ben ik een maand lang actief geweest op het Griekse eiland Lesbos als vrijwilliger voor de organisatie Advocates Abroad. Ik verleende juridische hulp aan daar gestrande asielzoekers. Een totaal andere wereld dan die waarin ik normaal gesproken werk. Ik geef graag een inkijkje.

Een gemiddelde werkdag op Lesbos begint voor mij met het ophalen van onze vertalers (zelf ook vluchtelingen) bij het beruchte kamp Moria. Op weg naar Moria neem ik vaak mensen mee die lopend op weg zijn naar het kamp: een jong Afghaans stel met bloemen, twee vriendinnen uit Iran en Afghanistan, beide gekleed in grote gele regenjassen, een moeder die met haar zoontje naar de supermarkt gaat; allemaal bijzondere ontmoetingen. 

Kamp Moria zelf is een ongelofelijke plek, het wordt - naar mijn mening terecht - the shame of Europe genoemd. Het ziet er uit als een gevangenis, met prikkeldraad, hekken, bewapende politiemensen en een ME-bus direct buiten de poort, en mensen ervaren het ook echt zo. Het is er 's ochtends een drukte van belang: busjes die mensen oppikken om naar allerlei activiteiten vervoerd te worden, eet-/koffietentjes die open gaan en heel veel vrijwilligers met badges en vestjes met (voor mij vaak onbekende) logo's. Als er tijd is, haal ik koffie in een van de tentjes: meestal staat de verwarming voluit aan en knalt de muziek je tegemoet. Overal zitten mensen op hun telefoon te staren, stopcontacten hangen overal. Het kan daar best gezellig zijn, maar 's avonds verandert de sfeer. Veel van mijn cliënten komen er dan niet meer. 

In de auto met de vertalers hoor ik de verhalen over de onveiligheid in het kamp, de vechtpartijen en bedreigingen. Mensen missen elke vorm van privacy, velen van hen hebben de meest vreselijke dingen meegemaakt en ze verkeren maandenlang is een hele onzekere situatie. De emoties zitten dan ook erg hoog en er is weinig voor nodig om mensen over de kling te jagen. Er zijn rijen overal: voor het eten (één croissantje in de ochtend), voor de dokter, voor de psycholoog etc. Er is vaak geen warm water, slechte WiFi en de stroom valt ook regelmatig uit. Mensen slapen soms met meer dan 15 man uit allerlei verschillende landen in stapelbedden in een container. Onze vertaler, die zo woont met zijn kinderen, noemt het sarcastisch "de VIP-container". Hij weet dat anderen in Moria in lekkende tenten moeten leven.

We zijn op weg naar het geweldige, licht chaotische One Happy Family (ook wel: OHF), waar ons twee keer per week een ruimte ter beschikking wordt gesteld om cliënten te ontvangen. Als we op andere dagen cliënten willen spreken, doen we dat in de auto of in één van de tentjes bij Moria, als we daar een rustig plekje kunnen vinden. Niet echt ideaal voor een vertrouwelijk gesprek, maar weinig keus. Bij OHF hebben we in elk geval privacy, maar het is bepaald geen Westersingel 92. We werken in een hok zonder daglicht of frisse lucht, middenin de centrale ruimte. OHF is een fantastische pek, echt een lichtpuntje in deze duisternis. Er zijn allerlei soorten activiteiten, zoals een bibliotheek, een groentetuin, yogalessen, een schooltje, maar de centrale ruimte is het populairst. Je kunt er koffie en thee krijgen, je telefoon opladen, naar een enigszins schone wc gaan, een film kijken, je haar laten knippen etc. En niet te vergeten roken.... Hoe langer de dag duurt, hoe meer de muziek, het lawaai van de huilende kinderen, pratende mensen en de föhn van de kapper doordringt in ons hok. En ook de rook weet zijn weg naar ons te vinden. 

En daar zitten we dan met te veel cliënten in te weinig tijd. De druk is erg hoog. Zodra ik mijn neus buiten de deur steek, komen er mensen op me af die een afspraak willen. We kunnen ze eenvoudigweg niet allemaal bedienen, maar we weten ook dat er een groot tekort is aan advocaten. Mensen kunnen bijvoorbeeld soms geen advocaat vinden die ze kan helpen met een beroepschrift tegen een negatieve beslissing. En dan moet ik ze vertellen dat wij er ook geen tijd voor hebben......

We besteden verreweg de meeste tijd aan "interview prep": het voorbereiden van onze cliënten op hun asielgehoor. Daarnaast verstrekken we veel algemene informatie over de procedure, want daar is erg veel behoefte aan: er is een totaal gebrek aan heldere en consistente informatie. 

Door het tijdgebrek hoor ik mezelf tot mijn schaamte cliënten aansporen om sneller hun verhaal te doen en concreter te worden. Hoelang zat je gedetineerd? Werd je elke dag gemarteld? En hoe vaak ben je verkracht? Niet echt de manier waarop je met mensen om zou moeten gaan die vaak vreselijke dingen hebben meegemaakt. Daarom maken we ook zulke lange dagen, je wilt zoveel mogelijk mensen helpen en je wilt het ook nog een beetje menselijk houden. Aan het einde van de dag verlaat ik met een tollend hoofd de ruimte.

Hier op Lesbos krijgt de Turkije-deal een gezicht. Het idee van die deal was om te voorkomen dat er nog meer doden zouden vallen tijdens de overtocht van Turkije naar Griekenland en om de Europese buitengrenzen te beschermen tegen illegale migratie. In ruil voor het tegenhouden van de boten met vluchtelingen (wat maar ten dele lukt) kregen de Turken een zak met geld en beloofde Europa vluchtelingen van Turkije "over te nemen" (ook dat gaat niet echt fantastisch). De mensen die toch de oversteek wagen en niet door de Turken worden tegengehouden (en vaak worden gedetineerd) zouden moeten worden teruggestuurd naar Turkije. Dit zijn de mensen die nu op Lesbos vast zitten.

Er moet namelijk nog wel per persoon worden beoordeeld of terugsturen ook echt mogelijk is. Mensen die kwetsbaar zijn, worden niet naar Turkije gedeporteerd. Hun asielverzoek wordt dus wel inhoudelijk beoordeeld in Griekenland. Het gaat hierbij onder meer om alleenstaande ouders, mensen met ernstige ziektes en slachtoffers van marteling en verkrachting. De kwetsbaarheid wordt vastgesteld op basis van het verhaal van de asielzoeker en zijn/haar medische documenten. De Griekse "GGD", ook wel, "doctor yes" doet de kwetsbaarheidsbeoordeling. Krijg je je "yes", dan bestaat de kans dat je niet naar Turkije wordt gedeporteerd. Maar ook "doctor yes" heeft het druk en soms is de rapportage nog niet klaar op het moment dat het asielgehoor plaatsvindt. En als je dan geen advocaat hebt, die je kan adviseren, kunnen er ernstige dingen gebeuren.

Daarnaast betwisten veel juristen dat Turkije een veilig land is voor teruggestuurde vluchtelingen. Turkije kent geen verblijfsrecht toe aan asielzoekers, maar biedt hooguit een vorm van feitelijke bescherming voor sommige groepen. Over met name Afrikaanse asielzoekers gaan verhalen dat zij na deportatie vanuit Griekenland direct door Turkije worden uitgezet naar hun land van herkomst. Dit dus zonder dat iemand in of buiten Europa het asielrelaas inhoudelijk heeft beoordeeld. Dit is in strijd met (onder meer) het Vluchtelingenverdrag. Turkije erkent overigens alleen mensen uit Europa (?) als vluchteling. De Griekse rechter vindt het tot nu toe allemaal prima.

Er valt dus nog genoeg te doen voor Advocates Abroad. Mijn tijd op Lesbos zit er echter weer op. Ik keer weer terug naar mijn vertrouwde plek bij De Hef Advocaten!

Voor meer informatie:

Advocates Abroad: www.advocatesabroad.org

One Happy Family: www.ohf-lesvos.org

Donaties zijn meer dan welkom!